precedente successiva

(... 3. Riccoldo, Guglielmo da Tripoli e Raimondo Martí)

  Traduzioni coraniche a confronto
■ nell'ordine:

a) Il Corano, tr. A. Bausani, Firenze 1961.

b) Le Coran, tr. D. Masson, Paris 1967.

c) Roberto da Ketton (1143): Th. Bibliander, Machumetis saracenorum principis eiusque successorum vitae ac doctrina..., Basilea 1543, I, 8-188.

d) Alpholica = Anonimo, Contrarietas alpholica (fine 1100 - inizio ’200), Paris BN lat. 3394, ff. 238r-263v.

e) Guglielmo da Tripoli OP, De statu sarracenorum (1273), ed. P. Engels, Wilhelm von Tripolis, Würzburg-Altenberge 1992, 266-371; già ed. H. Prutz, Berlin 1893.

f) Raimondo Marti OP († 1284-85), Explanatio simboli apostolorum [1257], ed. J.M. March, «Anuari de l'Institut d'Estudis Catalans», Barcellona 1908, 450-96; Contra Machometum, AGOP XIV.28b, ff. 200v-222r; Pugio fidei adversus mauros et iudaeos [1278], ed. J. De Voisin - J.D. Carpov, Lipsia 1687.

g) Riccoldo OP (1300)

NB/ Roberto da Ketton conta 124 azoara contro le 114 sure del Corano arabo, perchè divide in 15 azoara le sure 2-6. L'Alpholica dà il nome della sura. Guglielmo da Tripoli non dà né nome né numero della sura. Raimondo Martí e Riccoldo danno nome e/o numero della sura secondo numerazione del Corano arabo; Raimondo talvolta anche suddivisioni in distinzioni o capitoli o denari. I numeri ai margini dell'originale del CLS relativi a citazioni coraniche (Mérigoux, L'ouvrage 29-30) sono di mano posteriore ed estranei al sistema riccoldiano di citazione. Per le citazioni/traduzioni di Pietro d'Alfonso († 1140) cf. G. Monnot, Les citations coraniques dans le «Dialogus» di Pierre Alfonse, «Cahiers de Fanjeaux» 18 (1983) 261-77.

Corano 2, 87 - In verità noi demmo a Mosè il Libro e gli facemmo successivamente seguire gli altri Messaggeri, e demmo a Gesù figlio di Maria prove evidenti e lo confermammo con lo Spirito di Santità.

Nous avons, en vérité, donné le Livre à Moïse, et nous avons envoyé des prophètes après Lui. Nous avons accordé des preuves incontestables à Jésus, fils de Marie, et nous l'avons fortifié par l'Esprit de sainteté.

Roberto 11, 36-38: Caeterisque prophetis postea libro tradito, Christo similiter filio Mariae, cui spiritus divinus auxilium atque testimonium extitit.

Riccoldo, CLS 15, 71-73: Nam de spiritu sancto dicit in capitulo Elbachera, in persona Dei: «Dedimus Iesu filio Marie quod faceret prodigia et miracula manifesta et perfecimus eum per spiritum sanctum».

Cor. 2, 136 - E dite loro ancora: «Noi crediamo in Dio, in ciò ch'è stato rivelato a noi, e in ciò che fu rivelato ad Abramo, a Ismaele, a Isacco, a Giacobbe, e alla Dodici Tribù, e in ciò che fu dato a Mosè e a Gesù, e ai profeti dal Signore; non facciamo differenza alcuna fra loro e a Lui tutti ci diamo».

Dites: «Nous crovons en Dieu, à ce qui nous a été révélé, à ce qui a été révélé à Abraham, à Ismaél, à Isaac, à Jacob et aux tribus; à ce qui a été donné à Moïseet à Jésus; à ce qui a été donné aux prophètes, de la part de leur Seigneur. Nous n'avons de préférence pour aucun d'entre eux; nous sommes sournis h Dieu»..

Roberto 13, 30-333: Tu ergo fidem creatoris illis praedica, penitus persuadens, ut libris libi divinitus missis, Abrahaeque et Ismaeli et Isaac atque Iacob et tribubus, legibusque Moysis et Christi caeterorumque prophetarum nullis per te segregatis, firmam fidem adhibeant, creatorem adorantes.

Raimondo, Contra Machometum ff. 216v-217r: Item in tractatu Vacce in fine secunde distinctionis: «Dicite: Credimus Deum et id quod missum fuit nobis et quod fuit missum Abrahee et Ysmaeli et Ysaac et Iacob et tribubus, et id quod fuit datum Moysi et Iesu et id quod fuit datum prophetis a Domino suo. Et non separamus inter aliquem ex ipsis». Cf. Explanatio 454, 45-48.

Cor. 2, 221 - Non sposate donne idolatre finché non abbian creduto, ché è meglio una schiava credente che una donna idolatra, anche se questa vi piace, e non date spose donne credenti a idolatri finché essi non abbian creduto, perché lo schiavo credente è meglio di un uomo idolatra, anche se questi vi piaccia.

N'épousez pas de femmes polythéistes, avant qu'elles croient. Une eselave croyante vaut mieux qu'une femme libre et polythéiste, même si celle-ci vous plait. Ne mariez pas vos filles à des polythéistes, avant qu'ils croient. Un esclave croyant vaut mieux qu'un homme libre et polythéiste, même si celui-ci vous plait.

Roberto 17, 19-22: Alterius legis foeminas in uxores nec ducatis, nec filias vestras viris alterius legis nubere permittatis, nisi post eorum ad vestram legem conversione facta. Homo namque legalis praecellit ex lege quamvis placidissimo, cum illius ad ignem omnis gressus intendat.

Alpholica c. 10, f. 255r-v: Nam ipsemet cum infideli coniunctionem prohibet in capitulo Elbaqra idest vacce, ubi dicitur: «Nolite fornicari cum participantibus, idest cristianis mulieribus, usque dum credant, nec etiam cognoscatis masculos participantes donec credant; servi enim credentes participatoribus sunt meliores». Et nota quod hic satis concedit sodomiam.

Riccoldo segue l'Alpholica nell'interpretare Cor. 2, 221 come legittimante la sodomia: Ep. III, f. 259v, ed. 283; LP f. 21ra; CLS 1, 80-82; 6, 38-43. Il termine incriminato è la radice nakaha: Ep. III, f. 259v, ed. 283; LP f. 20ra; CLS 4c (intendi capitolo e lettera di richiamo in apparato). Raimondo ricorre a Cor. 4, 15-16 per la sodomia.

Cor. 2, 223 - Le vostre donne sono come un campo per voi, venite dunque al vostro campo a vostro piacere, ma premettete qualche atto pio, utile a voi.

Vos femmes sont pour vous un champ de labour: allez à votre champ, comme vous le voudrez, mais faites, auparavant, une bonne action à votre profit.

Roberto 17, 24-25: Mulieres vobis subiectas penitus pro modo vestro, ubicumque volueritis, parate.

Raimondo, Contra Machometum ff. 211v-212r: Lex cognoscendi mulieres. Dixit in alchorano in tractatu Vacce: «Mulieres vestre sunt oratio [= aratio?] vestra, ergo intrate devotionem vestram quocumque modo volueritis». Ubi dicit glosa sarracenorum expositorum alchorani super verbum istud: «quocumque modo» idest ante et retro. Hanc autem detestabilem turpitudinem et ordinationem homo sani intellectus manifeste intelligit esse contra Deum et contra naturalem rationem.

Riccoldo, CLS 6, 40-41: Mulieres uestre aratura uestra, arate eas ut uultis.

Cor. 3, 7 - Ma quelli ch'hanno il cuore traviato seguono ciò che v'è d'allegorico, bramosi di portar scisma e di interpretare fantasi.osamente, mentre la vera interpretazione di quei passi non la conosce che Dio. Invece ali uomini di solida scienza diranno: « Crediamo in questo Libro; esso viene tutto dal Signore nostro!». Ma su questo non meditano che gli uomini di sano intelletto.

Ceux dont les coeurs penchent vers l'erreur s'attachent à ce qui est obscur car ils recherchent la discorde et ils sont avides d'interprétations, mais nul autre que Dieu ne connait l'interprétation du Livre. Ceux qui sont enracinés dans la Science disent: «Nous y eroyons! Tout vient de notre Sel'gneur!», mais seuls, les hommes doués d'intelligence s'en souviennent.

Roberto 21, 29-33: Quedam vero [continet] contraria, quae nutantis perversique cordis homines ad controversiam caeteris inferendam et ad exposítionis suae notitiam exequuntur. Expositio vero sua soli Deo et sapientissimis, qui toti libro credentes totum a Deo datum esse testantur, cuius nulli nisi sapientes memores existant, patet.

Marco da Toledo: Illi autem qui scrupulum habent in cordibus imittantur de ipso quod est similitudinarium, affectantes expositionein eius; et nemo novit expositionem ipsius nisi Deus, et qui fundati sunt in scientia, dicentes: Credimus in ipsum omnes qui a creatore processimus (in D'ALVERNY-VAJDA,  Mare de Tolède... art. cit. 274, col commento d'Ibn Tūmart, pp. 273-74).

Alpholica c. 6, f. 245r: Sed et in capitulo Elamran, de alchorano dicit: «Nullus novit eius expositionern preter Deum. Et fundati in scientia dicunt: Credimus ei, totus enim est a Domino nostro». Et revera in hoc libro sunt multa tam obscura, tam truncata, ita ut nullum sensum facientia.

Riccoldo, CLS 13, 80-84 dall'Alpholica; LP ff. 19vb-20ra capitolo Quod est lex occulta.

Cor. 3 35-37 - Quando disse la moglie di 'Imrân: «O Signore! Io voto a Te ciò ch'è nel mio seno, sarà libero dal mondo e dato a Te! Accetta da me questo dono, ché Tu sei Colui che ascolta e conosce!». E quando la partorì, disse: « Signore! ecco che io ho partorito una femmina!» (Ma Dio sapeva meglio di lei Chi essa aveva partorito). «Il maschio non è come la femmina, ma io l'ho chiamata Maria, e la metto sotto la Tua protezione, lei e la sua progenie, contro Satana, il reietto!». E il Signore l'accettò, d'accettazione buona, e la fece germogliare, di germoglio buono.

La femme de 'Imran dit: «Mon Seigneur! Je te consacre ce qui est dans mon sein; accepte-le de ma part. Tu es, en vérité, celui qui entend et qui sait». Après avoir mis sa fille au monde, elle dit: «Mon Seigneur! J'ai mis au monde une fille» - Dieu savait ce qu'elle avait enfanté: un garçon n'est pas semblable à une fille - «Je l'appelle Marie, je la mets sous ta protection, elle et sa descendance, contre Satan, le réprouvé». Son Seigneur accueillit la petite fille en lui faisant une belle réception; il la fit croître d'une belle croissance.

Roberto 22, 33-40: Mulier Joachim se gravidam sentiens inquit: Tibi ventris mei conceptum, Deus omnium creator, vovens, ipsum tibi soli supplicem, servientem devote postulo colligere digneris. Cum natam autem peperisset eique nomen Maria posuisset, Deum testem sexus sui partus advocans inquit: Natam meam suamque prolem, tuo penitus obsequio devotos, a tentationibus et insidiis diaboli protege. Hoc matris votum Deus benigne suscipiens, natae suae crementum optimum corque firmissimum praebuit.

Guglielmo c. 29, p. 591: Dixit uxor Amran: O Deus, tibi vovi quod certe gero in utero; accepta enim quod tibi vovi, quoniam tu exauditor et inspector omnium. Et cum iam peperisset ait: O Deus, feminam tibi vovi - Deo sciente quod peperisset - et non est masculus sed femina. Et vocavit eam Mariam et ait: Ego custodiam eam per te a demonio maledicto; et tu accipe cam, o Deus, tua acceptatione benigna, nutri eam plantulam acceptam.

Cor. 3, 52-53 - Ma quando Gesù sentì il loro ribelle rifiuto, si chiese: «Chi saranno gli ausiliari miei verso Dio?». «Noi, risposero gli apostoli [hawariûn], siamo gli ausiliari di Dio, noi crediamo in Dio e tu vedi che a Lui tuttì ci diamo! O Signore nostro! Noi crediamo in quel che hai rivelato e abbiam seguito il Tuo Messaggero, scrivici dunque fra quelli che testimoniano della sua verità».

Jésus dit, après avoir constaté leur incrédulité: «Qui sont mes auxiliaires dans la voie de Dieu?». Les apôtres dirent: «Nous sommes les auxiliaires de Dieu; nous croyons en Dieu; sois témoin de notre soumission. Notre Scigneur! Nous avons cru à ce que tu nous as révélé; nous avons suivi le Prophète; inscris-nous parmi les témoins».

Roberto 23, 25-30: Sciens Iesus eos in sua incredulitate obstinaces manere inquit: Quis in Dei nomine me sequetur? Viri quidem albis induti vestibus respondentes dixerunt: Nos in Dei nomine te sequentes in Deum credimus, te teste. Dixeruntque: O creator, nos huic libro fidem adhibentes legatumque tuum imitantes, fidelibus atque credulis adscribe.

Riccoldo, Ep. III, f. 259r, ed. 281: Ita enim legi in alchorano in capitulo tertio quod quando Iesus filius Marie «percepit heresim in fiIiis Israel quesivit dicens: Quis defendit Deum? Et responderunt apostoli tamquam perfectiores dicentes: Nos defendimus Deum, nos sumus fideles Dei, nos testificamur quod sumus sarraceni et quod sumus imitatores Machometi». Idem  eciam legi in capitulo quinto quod est capitulum Elmeide [Cor. 5, 111 ss] quod interpretatur mensa.

Guglielmo in c. 45 (p. 595), Vat. Reg. lat. 314, f. 110v, traduce Cor. 61, 14: Et dixerunt auarion, hoc est discipuli Christi: «Nos erimus victores Deo». Raimondo, Contra Machometum f. 205r: Item quod dicit in alchorano, tractatu Apostolorum, [61, 14] quod ipsi apostoli erant «adiutores Dei».

Cor. 4, 3 - Se temete di non esser equi con gli orfani, sposate allora di fra le donne che vi piacciono, due o tre o quattro, e se temete di non esser giusti con loro, una sola, o le ancelle in vostro possesso; questo sarà più atto a non farvi deviare.

Si vous craignez de ne pas être équitables à l'égard des orphelins... Epousez comme il vous plaira, deux, trois ou quattre femmes. Mais si vous craignez de n'être pas équitables, prenez une seule femme ou vos captives de guerre. Cela vaut mieux pour vous, que de ne pas pouvoir subvenir aux besoins d'une famille nombreuse.

Roberto 29-30: Sed si vos illis orphanis non aequilibre rectum facere putaveritis, alias quotcumque placuerit, duas scilicet aut tres vel quatuor uxores ducite, nisi timueritis eas nullatenus pacificare posse.

Marco (D'ALVERNY, Deux traductions... 118.): Contrahite cum hiis que placent vobis, secundo, tertio et quarto, et si timetis quod iustitia non faciatis, unam habeatis, et ancillas quas dextera vestra possidet, hoc est facilius ne declinetis.

Alpholica c. 2, f. 240r: Iterum quia solum hoc dixerat alchoranus: «Cognoscite de mulieribus vobis placentibus duas et tres et quatuor». Dixit David ille novem uxores posse accipi iuxta legem. Vel digitis computate, ait; due et tres et quatuor, novem penitus erunt.

Raimondo, Contra Machometum ff. 210v-211r: Dixit in alchorano in tractatu Mulierum in principio: «Contrahatis matrimonium cum mulieribus que placebunt vobis, et possunt esse bine et trine et quaterne. Et si timeatis quod non potestis omnibus satisfacere equaliter, ducite unam, aut habeatis de mulieribus quod possedit dextera vestra», hoc est quod haberet de ancillis concubinas que te possent emere vel habere.

Cor. 4, 15-16 - Se alcune delle vostre donne avran commesso atti indecenti portate quattro vostri testimoni contro di loro, e se questi porteranno testimonianza del fatto, chiudetele in casa fin che le coglierà la morte o fin quando Dio apra loro una via. E se due di voi commettano atto indecente puniteli; ma se si pentono e migliorano la loro condotta lasciateli stare, ché Dio è perdonatore benigno.

Appelez quatre témoins que vous choisirez, contre celles de vos femmes qui ont commis une action infâme. S'ils témoignent: enfermez les coupables, jusqu'à leur mort, dans des maisons, à moins que Dieu ne leur offre un moyen de salut. Si deux d'entre vous commettent une action infâme, sévissez contre eux, à moins qu'ils ne se repentent et ne se corrigent. Dieu revient sans cesse vers le pécheur repentant; il est miséricordieux.

Roberto 30, 30-33: Mulier quatuor foeminis testibus convicta, in domo usque dum illi diam Deus aperiat, vel ipsa moriatur, sit detenta; et accedentibus ad illam malum ingeratur, nisi malo relicto benefecerint.Tunc enim Deus pius veniam dabit.

Raimondo, Contra Machometum ff. 113v-114r: Lex super peccato sodomitico. Dixít Machometus in tractatu Mulierum c. ij: «Contra mulieres nostras que [qui cod.] commictunt facinus ínter se, adducatis quatuor testes ex vobis, et si testificati fuerint super hoc retinete eas in moribus [= domibus?] quousque moriantur, aut Deus aponat eis aliquam viam» hoe est det eis aliquod consilium. «Et si reperti fuerint aliqui vestrum comictentes inter se illud facinus, arguite eos et reprehendite». Super ísta auctoritate dicit glosa quod probatio huius sceleris inter mulieres non potest compleri nisi per quatuor testes. Ubi nota quod per hoc quodammodo apperuit viam et dedit causam ut mulieres illud facinus perpetrarent; raro enim erit quod quatuor testes, qui ad hoc probandi sunt necessarii, noscant tantum scelus. Item nota quod in boc quod dixit «homines tale facinus perpetrantes arguentur et reprehendentur» non adiecta alia pena, intelligere dedit quod istud peccatum non reputabat magnum.

Cor. 4, 82 - Non esaminano dunque il Corano? Se venisse da altri che da Dio vi troverebbero contraddizioni numerose.

Ne méditent-ils pas sur le Coran? Si celui-ci venait d'un autre que Dieu, ils y trouveraient de nombreuses contradietions.

Roberto 33, 34-35: Alcoram fidem quare non adhibent? Qui nisi vir Dei esset, contrarietates multas obtineret.

Riccoldo, CLS 6, 5-7: Dicit enim in capitulo Elnesa, quod interpretatur mulieres: «Si iste alchoranus non esset a Deo, utique inuerirentur in eo contrarietates multe».

Cor. 4, 155-58 - Dunque, poiché essi hanno violato il patto e hanno rinnegato i Segni di Dio e hanno ucciso i profeti ingiustamente e hanno detto: «I nostri cuori sono incirconsisi» (ché anzi è Dio che vi ha stampato l'incredulità, sì che di loro non credon che pochi) - e ancora per la loro incredulità e per aver detto contro Maria calunnia orrenda - e per aver detto: «Abbiamo ucciso il Cristo, Gesù figlio di Maria, Messaggero di Dio», mentre né lo uccisero né lo crucifissero, bensì qualcuno fu reso ai loro occhi simile a Lui (e in verità coloro la cui opinione è divergente a questo proposito son certo in dubbio né hanno di questo scienza alcuna, bensì seguono una congettura, ché, per certo, essi non lo uccisero - ma Iddio lo innalzò a sé, e Dio è potente e saggio (...).

Nous les avons punis parce qu'ils ont rompu leur alliance, parce qu'ils n'ont pas cru aux Signes de Dieu, parce qu'ils ont tué injustement des prophètes, et parce qu'ils ont dit: «Nos coeurs sont incirconcis». Non... Dicu a mis un sceau sur leur coeurs, à cause de leur incrédulité: ils ne croient donc pas - à l'exception d'un petit nombre d'entre eux -. Nous les avons punis parce qu'ils n'ont pas cru, parce qu'ils ont proféré une horrible calomnie contre Marie et parce qu'ils ont dit: «Oui, nous avons tué le Messie, Jésus, fils de Marie, le Prophète de Dieu». Mais ils ne l'ont pas tué; ils ne l'ont pas crucifié, cela leur est seulement apparu ainsi. Ceux qui sont en désaccord à son sujet restent dans le doute; ils n'en ont pas une connaissance certaine; ils ne suivent qu'une conjecture; ils ne l'ont certainement pas tué, mais Dieu l'a élevé vers lui: Dieu est puissant et juste.

Guglielmo c. 42, p. 594: De iudeis non crediderunt nisi pauci, et in infidelitate sua et verbositate mentiti sunt super Mariam mendacium magnum, et super Christum dicentes: Nos interfecimus Christum, Marie filum. Set non crucifixerunt eum nec interfecerunt set similem eius. Porro qui discrepant a Iesu de Deo procul dubio non habent scientiam, quia iudei non interfecerunt eum, set Deus eum sustulit et elevavit ad se et exaltavit, et Deo est carus et sapiens.

Raimondo, Contra Machometum f. 205r-v: Item quod dixit in alchorano in tractatu Mulierum, xvi c., inducens iudeos loquentes sic: [4, 157] «Nos autem [inter]fecimus messiam Iesum filium Marie nuncium Dei. Et non interfecerunt eum nec crucifixerunt eum sed assimilatum[?] fuit eis».

Cor. 5, 110 - E quando Iddio disse: «O Gesù figlio di Maria, ricorda il mio favore verso di te e verso la madre tua, quando io ti confermai con lo Spirito Santo, e tu parlavi alla gente dalla culla come un adulto, e quando t'insegnai il Libro e la Sapienza e la Tôrâh e l'Evangelo, e quando plasmavi dal fango come una figura d'uccello, col Mio permesso, e vi soffiavi sopra e diventava un uccello, col Mio permesso, e quando tu guaristi il cieco nato e il lebbroso, col Mio permesso, e quando risuscitavi i morti, col Mio permesso, e quando Io allontanai da te i figli d'Israele allorché tu venisti a loro con le Prove Evidenti, quando gli increduli di tra loro dissero: «Questa èevidente magia».

Dieu dit: «O Jésus, fils de Marie! Rappelle-toi mes bienfaits à ton égard et à l'égard de ta mère. Je t'ai fortifié par l'Esprit de sainteté. Dès le berceau, tu parlais aux hommes comme un vieillard». Je t'ai enseigné le Livre, la Sagesse, la Tora et l'Evangile. Tu crées, de terre, une forme d'oiseau - avec ma permission - Tu souffles en elle, et elle est: oiseau - avec ma permission - Tu guéris le muet et le lépreux -- avec ma permission - Tu ressuscites les morts - avec ma permission - J'ai éloigné de toi les fils d'Israél. Quand tu es venu à eux avec des preuves irréfutables, ceux d'entre eux qui étaient incrédules, dirent: «Ce n'est évidemment que de la magie!».

Guglielmo c. 37, p. 593: Dixit Deus: O Iesus fili Marie, sis memor gracie mee super te et super genitricem tuam. Ego te corroborans et confortans in spiritu meo extuli te ut loquereris infantulus in cunabulo, et docui te librum sapientiam legem et evangelium, ut posses creare de terra similitudines avium auctoritate mea et suscitares mortuos auctoritate mea. Et vocavi filios Israel ad te, quoniam venisti cum demonstrationibus manifestis.

Riccoldo, CLS 15, 310-14: Nam sicut in alchorano dicitur in capitulo Elmeyde, quasi ex persona Dei: «O Christe, recole quomodo dedi tibi spiritum sanctum ut loquereris hominibus in cunabulis et magnus, et docui te librum et sapientiam, legem Moysi et euangelium» («in cunabulis et adultus» in Marco da Toledo: MERIGOUX, L'ouvrage 135 n. 100; v. anche Cor. 3, 46 sotto, paragrafo su Giovanni da San Gimignano).

Cor. 7, 157 - Coloro che seguiranno il Mio Messaggero, il Profeta dei Gentili [al-nabī al-ummī] che essi troveranno annunciato presso di loro nella Tôrâh e nell'Evangelo...

Pour ceux qui suivent l'envoyé: le Prophète des infidèles que ces gens-là trouvent mentionné chez eux dans la Tora et l'Evangile.

Marco da Toledo: non novi litteras, maternus enim sum (D'ALVERNY-VAJDA,  Mare de Tolède... art. cit. 123, 264. Marco scambia umma=popolo con umm=madre, da cui maternus. La tradizione musulmana intende ummī per «illetterato», «idiota» delle traduzioni latine).

Raimondo, Contra Machometum f. 205r: Item quod dixit in alchorano in tractatu Araf, xvi c., ubi loquens de seipso: «Illi qui sequuntur prophetam ydiotam inveniunt eum scriptum in lege Moysi et in evangelio». Et hoc est falsum, cum non inveniatur scriptus in istis libris.

Riccoldo, LP f. 23ra, CLS 4, 12; 15, 314: homo idiota.

Cor. 10, 94; 15, 9 - E se tu sei in dubbio su qualcosa che ti abbiam rivelato, domandane a quelli che leggono la Scrittura antica. [15, 9] In verità Noi abbiam rivelato l'Ammonimento, e Noi ne siamo i custodi.

Si tu es dans le doute au sujet de notre Révélation, interroge ceux qui ont lu le Livre avant toi. [15, 9] Nous avons fait descendre le Rappel; nous en sommes les gardiens.

Alpholica c. 3, f. 240v: Dicitur in alchorano in capitulo de Iona sic: «Si fuerit in dubio de hoc quod descendere fecimus ad te, sciscitare ab eis qui legunt librum ante te»; f. 241r: Dicit in alchorano in capitulo Elhagar, quod interpretatur lapis: [15, 91 «Nos, inquam in persona Dei, descendere fecimus recordationem Dei, et nos eandem custodiemus». Lex et evangelium apud eos dicuntur recordatio.

Raimondo, Explanatio 454, 22-24: unde in capitulo Ione dictum fuit Machometo secundum dictum suum sic: «Si fueris in dubio de eo quod misimus super te, interroga eos qui legunt librum prius quam tu». Contra Machometum f. 216v: Item in alchorano in tractatu Higi[r] introduxit Deum sibi loquentem: [15, 9] «Nos dum sumus vel fecimus descendere memoriale et sumus eius custodes». Vocant autem legem et evangelium memoriale Dei, ut dicunt sarraceni, quia cum ipse Deus custodiat, non est corruptum, alioquin non est Deus custos fidelis, quod absit. Cf. Explanatio 454, 39-42.

Riccoldo, LP f. 22ra: nam Maccomectus dicit sarracenis in alcorano: «Si oriatur aliqua dubitatio apud vos, queratis ab illis qui prius receperunt librum», scilicet a christianis et iudeis. Et postea dicit quod Deus dixit ei [15, 9] «Nos veritatem conservavimus apud eos et conservabimus». CLS 3, 30-32. 39-40 trascrive dall'Alpholica, sebbene ritocchi la traduzione di Cor. 10, 94.

Cor. 19, 16-21 - E nel Libro ricorda Maria, quando s'appartò dalla sua gente lungi in un luogo d'oriente, ed essa prese, a proteggersi da loro, un velo. E Noi le inviammo il Nostro Spirito che apparve a lei sotto forma d'uomo perfetto. Ella gli disse: «Io mi rifugio nel Misericordioso, avanti a te, se tu sei timorato di Dio!». Le disse: «Io sono il Messaggero del tuo Signore, per donarti un fanciullo purissimo». «Come potrò avere un figlio, rispose Maria, se nessun uomo m'ha toccata mai, e non sono una donna cattiva?». Disse: «Così sarà. Perché il tuo Signore ha detto: "Cosa facile è questa per me", e Noi, per certo faremo di Lui un Segno per gli uomini, un atto di clemenza Nostra: questa è cosa decretata».

Mentionne Marie, dans le Livre. Elle quitta sa famille et se retira en un lieu vers l'Orient. Elle plaça un voile entre elle et les siens. Nous lui avons envoyé notre Esprit: il se présenta devant elle sous forme d'un homme parfait. Elle dit: «Je cherche une protection contre toi, auprès du Miséricordieux; si toutefois tu crains Dieu!». Il dit: «Je ne suis que l'envoyé de ton Seigneur pour te donner un garçon pur». Elle dit: «Comment aurais-je un garçon ? Aucun mortel ne m'a jamais touchée et je ne suis pas une prostituée». Il dit: «C'est ainsi: Ton Seigneur a dit: 'Cela m'est facile'. Nous feront de lui un Signe pour les hommes; une miséricorde venue de nous. Le décret est irrévocable ».

Guglielmo, Vat. Reg. lat. 314, f. 110r (cf. ed. c 32, p. 592): Sit memor Maria que se segregavit a suis et se receptavit in loco versus orientem et occultavit se ab eis. Et nos misimus ad eam nostrum spiritum et apparuit ei in similitudine viri. Et dixit Maria territa: Invoco nunc dominum Deum contra te, si tu es (glosa saracenorum: taquia erat quidam incantator qui subito intrabat super virgines et opprimebat eas, speciosus et pulcher ut angelus). Et dixit: Ego sum nuncius Dei tui, donabitur tibi filius innocens et purus. Dixit autem Maria: Eritne mihi filius? Non tanget me vir et generabo? Et dixit ille: Si decrevit Deus tuus hoc leve erit. Et faciemus eum signum hominibus et misericordiam a nobis. Et est res diffinita.

Raimondo, Pugio fidei 750: Item in sora 19, denario primo: «Et recordare in libro Maria cum separavit se a suis ad locum orientalem, et assumpsit sìbi absque eis velamentum. Misimus itaque ad ipsam spiritum nostrum, et assimilavit se ipsi velut homo mediocris vel ordinarius. Cui ipsa dixit: Ego refugio ad misericordem a te si fueris timoratus. Ait ipse: Ego quidem sum nuncius domini Dei tui ut donem tibi puerum immunem, sanctum. Ait ipsa: Qualiter erit mihi puer et non tetigit me homo nec fui lasciva? Dixit ipse: Sic ait dominus Deus: Est hoc mihi facile, et ut ponam eum miraculum vel signum hominibus et misericordiam ex me. Et fuit res impleta».

Cor. 33, 50-51 - O Profeta! Noi ti dichiariam lecite le tue spose, cui hai pagato la dote dovuta, e le schiave che possiedi concesse a te da Dio come preda di guerra, e le figlie di tuo zio paterno e le figlie delle tue zie paterne e le figlie di tuo zio materno e le figlie delle tue zie materne che emigrarono con te, ed ogni donna credente che si conceda al Profeta, se il Profeta voglia sposarla, privilegio questo a te concesso ad esclusione degli altri credenti (...). Tu puoi rimandare il loro turno come vuoi, e puoi prender nel tuo talamo chi vuoi, anche quelle, rimandate ad altro turno, che tu desiderassi, né in questo farai peccato.

O toi, le Prophète! Nous avons déclaré licites pour toi les épouses auxquelles tu as donné leur douaire, les captives que Dieu t'a destinées, les filles de ton oncle paternel, les filles de ton oncle maternel, les filles de tes tantes maternelles - celles qui avaient émigré avec toi - ainsi que toute femme croyante qui se serait donnée au Prophète pourvu que le Prophète ait voulu l'épouser. Ceci est un privilège qui t'est accordé, à l'exclusion des autres croyants (...). Il n'y a pas de reproche à te faire si tu fais attendre celle d'entre elles que tu voudras; si tu reçois chez toi celle que tu voudras et si tu recherches de nouveau quelques-unes de celles que tu avais écartées.

Alpholica c. 7, f. 246r-v: Cum autem super hiis cresceret murmur, congregans populum dixit quod est in capitulo Elhazab: Descendere fecit Dominus super me alchoranum. «Nos concessimus tibi uxores tuas quibus dedisti mercedes et quod possederit dextera tua - hoc est quantum habueris posse de hoc -, quod Deus dedit tibi filias avunculi tui et materterarum tuarum, et mulierem credentem si ultro se prophete dono obtulerit». Et cito post: [33, 51] «Adoptabis ex eis quam volueris et tibi applicabis quam volueris».

Raimondo, Contra Machometum ff. 207v-208r: Item in alchorano in tractatu Elahazeb, iiij c., dixit Machometus quod Deus loquens sibi ait: «Nos licentiavimus tibi uxores tuas quibus debes dare sponsalitium et omnes ancillas quas Deus tibi dederit et filias patrui tui et filias amite tue et filias avumculi tui et filias matertere tue que sequute fuerunt te, et omnis mulier credens se obtulerit corpus suum sive ipsam prophete [prophecie cod.], si voluerit cohire», cum non liceat hoc pure; «sed tantum tibi et non aliis credentibus». Et post pauca: [33, 51] «Dabis spem quibus volueris, de illis scilicet que offerunt se, et recipiens quas volueris, et si appetis de illis quas dimisistis, non est tibi peccaturn ».

Cor. 54, 1 - è vicina l'Ora: s'è spaccata la Luna!

L'heure approche et la lune se fend!

Alpholica c. 9, ff. 251v-252r: Item in capitulo EIkamar idest lune: «Apropinquavit hora et partita est luna», idest scissa in partes, ut exponunt. Omnes convenerunt in hac expositionis narratione quod Machometus sedebat una noctium cum suis; cumque respiciens videret lunam propinquam coniunctioni, dixerunt ei discipuli: Ostende nobis portentum quod nobis mirabile videatur. Erexitque caput et innuit lune duobus digitis, indice et medio, et ait ad lunam: Scindere per medium. Luna et scissa est in duas partes et cecidit una medietas super montem Ebikais, idest talis qui imminet civitati Mesques ex una parte, et alia medietas super alium, qui mons rubeus appellatur, situs ex alia parte civitatis. Istud miraculum posuit in alchorano suo.

Dall'Alpholica Riccoldo in LP f. 20va-b, CLS 4, 53-61, tranne righi 61-62. In CLS 9, 218-19: Et sicut in capitulo EIkamar, quod interpretatur luna, dicit quod «luna fuit fracta».

Raimondo, Contra Machometum f. 210r-v: Si autem aliquis dicat quod ad nutum eius et preceptum luna fidit se quod una pars cecidit super unum montem et alia super alium, vel quod una pars intravit per unam manicam ipsius et alia per aliam, sicut fabulose asserunt aliqui sarraceni, potest rationabiliter responderi quod dictum etc. eius per alchoranum non potest probari, cum in tractatu Lune ubi agitur de hoc, de nutu vel precepto vel aliquid supradictum, nichil dicatur, sed hoc solum quod «dies iudicii appropinquavit et luna fidit». Quod innu[i]tur cum pretermictitur in auctoritate «appropinquavit dies iudicii», et postea sequitur «luna fisa est», nec miraculum factum. Et hunc sensum approbat et confirmat Cali[?] glozator alchorani super predictum locum. Hoc etiam evidenter reprobat Alqu[i]dius duplici ratione. Una ratio est quod cum luna secundum philosophos sít multum maior terra, et etiam legatur Machometum dixisse quod est octies maior terra, impossibilis et incredibilis est quod una pars intravit per unam manicham Machometi et alia pars per aliam. Alia ratio est quod cum luna sit manifesta toti mundo, utpote que ab omnibus viventibus videtur, et totum mundum illuminat et habitantes in eo, si talis diem lune aliquando contigisset fuisset tam magnum factum manifestum omnibus gentibus, et multi, maxime astronomi, tam novum et tam mirabile factum redigissent in scriptis. Et insuper comuni relatione ac memoria hominum sibi per generationes succedentium ad nostri notitiam pervenisset, sicut factum est de diluvio et multis aliis factis que contingunt in mundo. Quod quidem nec invenitur in scriptis auctenticis nec comuni relatione diversarum gentium habetur.

Cor. 72, 1-2 - Dì: M'è stato rivelato che un gruppo di ğinn ascoltò il Corano, poi dissero: Davvero predicazione udimmo meravigliosa, che guida alla Retta Via; vi crediamo dunque e nulla più associeremo al Signore!

Dis: Il m'a été révélé qu'un groupe de Djinns écoutaient; ils dirent ensuite: Oui, nous avons entendu un Coran merveilleux! Il guide vers la voie droite; nous y avons cru et nous n'associerons jamais personne à notre Seigneur.

Raimondo, Contra Machometum f. 206v: Item dicitur in alchorano in tractatu Demonum c. 1 et ij quod quedam congregatio demonum audivit alchoranum ab eo, et aliqui ex eis crediderunt et facti sunt sarraceni. Et hoc idem latius dicitur in libro qui vocatur Muselim, ubi dicitur quod ipse Machometus legit alchoranum demonibus, quem cum audierunt facti sunt sarraceni.

Riccoldo, Ep. III, f. 262v, ed. 288: Nam ipsum eciam alchoranum testatur quod demones diligunt alchoranum et ei credunt et quod multi ex demoníbus facti sunt sarraceni. Ita enim legi in capitulo xlvj et etiam in capitulo lxxvij, et capitulo Elgel, quod interpretatur demon, quando demones audierunt alchoranum mirati sunt et dixerunt aliis demonibus: [72, 1-2] «Auscultate, audivimus alchoranum, quod dirigit in Deum, et credimus et testamur vos esse sarracenos». Et postea addiderunt demones aliis demonibus dicentes: [cf. 46, 29-30] Venite, gens nostra, et recipite alchoranum quia per ipsum possumus redire in Deum etc. que ibi. Liber peregrinationis: Unde etiam in alcorano scriptum est quod alcoranum placet demonibus, et quando ipsum audiverunt elgen, quod interpretatur demones minores, admirati sunt valde et commendaverunt librum, et quod multi ex ipsis demonibus facti sunt saraceni (LP f. 22vb). Cf. CLS 9, 103-06.

precedente successiva