precedente successiva

Facciata

Convento San Domenico
e frati domenicani
di
Città di Castello (pr. Perugia)

 

 Tifernum !  ■

Emilio Panella, maggio  2020 ss

 

1

ë

2

Città di Castello (pr. Perugia) / de Civitate Castelli, de Castello, Castellanus, episcopus Castellanus, diocesis Castellana. Tardivamente classico-normalizzato: Tifernum, Tifernatensium (ma variato Ti(y)phernum). Aggetivo etnico: castellano, tifernate.

Geografia della praedicatio di Città di Castello: Pietralunga (pr. Perugia). Plebes de Petralonga, dioc. (e predicaz.?) Città di Castello, sui termini orientali confinanti con quella di Gubbio (P. Sella, Rationes decimarum Italiae. Umbria, Città del Vat. 1952,  I, 10; II, 112a). Metatesi: de Pratalonga, castrum Pratalonge (Città di Castello). Casagrande, Chiese 214b, 221a. Montone (dioc. Città di Castello). Sella, Rationes decimarum.., I, 9.

Attenzione: tardivamente anche Civitatis Castellane(?), che potrebbe interferire con Civita Castellana (pr. Viterbo): C. Eubel, Hierarchia catholica medii aevi I, 190.

Bibliografia.

A. Ascani, Storia di un monumento. Chiesa di San Domenico a Città di Castello, Città di Castello 1963 BiblDom XIV.216: utilizza fonti archivistiche locali, Arch. Vesc. G. Casagrande, Chiese e conventi degli ordini mendicanti in Umbria nei sec. XIII-XIV. Archivi ecclesiastici di Città dei Castello, Perugia 1989.

MOPH = «Monumenta Ordinis Fratrum Praedicatorum Historica».

Distinguere da: Civita Castellana (pr. Viterbo), dioc.; Civite Castellane; (Civitatis Castellanae); civitaten.; (? locus S. Sebastiani (1511): «Archivum Fratrum Praedicatorum» 31 (1961) 314 n° 48; 320 n° 135. MOPH XVII, 110 n° 67.

Civita Papale / Civitas Papalis, Preneste, = Palestrina

Castellum Castri = Castel di Castro (Cagliari, in Sardegna)

 

https://www.youtube.com/watch?v=3LL7HYOLbIo

https://www.youtube.com/watch?v=GMGQxwGqY4M

https://www.youtube.com/watch?v=0-zipRoNdMk

https://www.youtube.com/watch?v=ZOmB0obsYMg : f. 6-7, San Domenico

https://www.youtube.com/watch?v=NHtBHKP7pOU : f. 1.31, chiostro del convento San Domenico

http://www.cittadicastelloturismo.it/

https://www.iluoghidelsilenzio.it/chiesa-di-san-domenico-citta-di-castello-pg/ :

Facciata


Anagni settembre 1270: in Città di Castello ha inizio un locus o casa filiale (non ancora convento formale) per frati domenicani

Capitolo provinciale Anagni 1270, convocato per la festa liturgica di San Michele Arcangelo, 29 settembre (MOPH XX, 36/25): «Recipimus locum in civitate Castelli, ubi ponimus vicarium fratrem Ugolinum de Montone, et assignamus ibi fratres etc.» (ibid. XX, 37/10-11).

assignamus ibi fratres etc.: significa che le originali ordinazioni capitolari davano la lista dei frati assegnati, lista  omessa dai testimoni manoscritti dei capitoli a noi pervenuti (casi simili anche nelle testimonianze successive).

Arezzo agosto 1271: Città di Castello è ancora locus

Capitolo provinciale Arezzo 1271, convocato per la festa liturgica di San Domenico, allora 5 agosto (MOPH XX, 37/15): «In loco Castellano ponimus vicarium fratrem Mannetem de Stitiana, in quo assignamus fratres etc.» (ibid. XX, 38/33-34).

Roma settembre 1273: convento formale istituito in Città di Castello

Capitolo provinciale Roma 1273, convocato per la festa liturgica di San Michele Arcangelo, 29 settembre (MOPH XX, 40/14-15): «Ponimus conventum apud Castellum, ubi ponimus priorem fratrem Guarnerium Florentinum, lectorem fratrem Iacobum Raynutii, conventuales etc. » (MOPH XX, 43/4-5).

■ Fra Guarnieri di Bernardo dei Vecchietti da Firenze (OP 1246, † 23.VIII.1310): «fuit prior pluries in conventu florentino et aliis conventiubs pluribus, scilicet castellano, pistoriensi, ...» (Cr SMN f. 15r, n° 195).

Città di Castello 11 maggio 1274: capitolo conventuale, totale 12 frati capitolari

Il capitolo conventuale di Città di Castello nomina il signor Rustico da Lucca a riscuotere quota ereditaria paterna spettante a fra Marco da Lucca assegnato al convento castellano. Arch. di Stato di Lucca, Dipl. S. Romano 11.V.1274 (pergamena di piccolo formato, con lacerazioni al margine sinistro, inchiostro qua e là evanito):

«In Iesu Christi nomine, amen. Anno Domini millesimo ducentesimo septuagesimo quarto, indictione secunda, tempore domini Gregorii pape decimi, die veneris undecima mensis mai.

Fratres conventus castellani, videlicet fr. Bendefendi subprior dicti conventus, fr. Mainectus Florentinus, fr. Iohannes Spoletanus, fr. Andreas Perusinus, fr. Guidottus et fr. Adam de Castello, fr. Symon Datus, fr. Iacobus de [? ? ?], fr. Ugolinus Aretinus, fr. Loth de Castro Florentino, fr. Iohannes Pysanus et fr. Marcus Lucanus, omnes unanimiter nomine dicti conventus fecerunt constituerunt ac ordinaverunt Rusticum condam Rustici Romani de Luca, absentem tanquam presentem (...), numptium specialem ad petendum, recipiendum (...) quamcumque pecunie quantitatem et quidquid aliter idem fr. Mar[cus] filius condam Caçgnese Villane recipere debet de hereditate paterna (...).

[Act]um est in civitate Castelli in [? ?] dictorum fratrum, presentibus Iohanne..., testibus ad hec vocatis».

■ 12 frati capitolari, ma non sono il tutto dei frati di tale convento; vanno aggiunti quelli che capitolari non erano (anche se chierici), nonché i novizi e i frati conversi.

Cf. E.P., Iacopo di Ranuccio da Castelbuono OP testimone dell’“alia lectura fratris Thome, «Memorie domenicane» 19 (1988) p. 388.

https://www.e-theca.net/emiliopanella/nomen1/iacopo15.htm

1281-1319: dagli atti dei capitoli provinciali della provincia Romana

Fonte MOPH (= «Monumenta Ordinis Fratrum Praedicatorum Historica»), vol. XX.

Firenze 1281: «Visitatores facimus ... fr. Lazarum Lucanum, qui visitabit conventus Castellanum, Perusinum, Spoletanum et Reatinum» (57/5-10: = pagina e righi).

Roma 1283: «Facimus visitatores: ... fr. Perutium Perusinum qui visitabit conventus Aretinum, Castellanum, Tudertinum, Spoletanum, ...» (65/5-8).

L'Aquila 1284: «Absolvimus priores Lucanum, ... Castellanum, ...» (69/8).

Anagni 1285: «Facimus visitatores: ... fr. Iacobum de Assiata qui visitabit conventus Florentinum, Aretinum, Castellanum, Perusinum, Spoletanum, ...» (72/1-3).

Roma 1287: «Absolvimus priorem Pratensem, ... Aretinum, Castellanum, Perusinum, ...» (77/26-27).

Lucca 1288: «Ponimus studium in maturis: (...). In conventu Castellano ubi leget fr. Franciscus Peruginus, cui adsignamus studentes fratres Dominicum de Mevania, Bonefatium de Castelione, Dominicum de Collazone, Girardum Machabrini, Ranerium Gualtarocti Senensem, Iohannem de Pratalonga» (85/22; 86/11-14). «Ad conventum Castellanum ibunt fratres Iohannes de Pilastris, Rofolfinus, Uguitio Florentinus et fr. Parte conversi et Nichlaus de Fulgineo» (89/1-2).

■ Giovanni da Pietralunga (pr. Perugia); de Pratalonga (dioc. e predicaz. di Città di Castello). Casagrande, Chiese e conventi p. 214b .https://www.pietralunga.it/

Spoleto 1291: «Assignamus lectores: ... in conventu Castellano fr. Angelus Perusinus» (99/18). «Facimus predicatores: ... fr. Bonum de Marmoiana qui visitabit conventus Castellanum, Eugubinum, Perusinum, ...» (103/10-11).

Roma 1292: «Facimus visitatores: ... fr. Gratiam Florentinum qui visitabit conventus Castellanum, Eugubinum, Fulginatem, ... » (108/30-31).

Anagni 1293: «Iste sunt absolutiones: Absolvimus priores Florentinum, Castellanum, Fulginatem, ...» (111/28-29).

Siena 1295: «Absolvimus priores Lucanum, Arethinum, Castellanum, ...» (121/3). «Fratribus conventus Castellani qui in electione socii usque ad xi scrutinia processerunt, damus vii dies in pane et aqua» (122/19-20).

Città di Castello giugno 1296: «Frater Phylippus de Cascia, dyaconus, obiit Castelli anno Domini millesimo CC°LXXXXVI°, mense iunii» (Cr SMN f. 10r, n° 157). Cascia (comune di Reggello) =  Pieve San Piero a Cascia, diocesi di Fiesole.

Viterbo settembre 1296 (123/4-5)): «Iste sunt penitentie: Fr. Guarnerium Florentinum, propter notabilem culpam suam quam commisit circa fr. Philippum de Cascia et propter sue lingue relaxationem effrenem, a prioratu Castellano assolvimus et Pratensi conventui assignamus. (...)» (124/27-35). Fra Guarnieri di Bernardo dei Vecchietti da Firenze, OP 1246, † 23.VIII.1310 (Cr SMN f. 15r, n° 195).

Perugia 1297: «Item fratribus conv. Spoleti, Narniensis, Castellani et Fulginatis, eo quod condimentum carnium dari sepe in suis refectoriis permiserunt, damus v dies in pane et aqua, prioribus vero X» (127/28-30).

Pistoia 1299: «Iste sunt absolutiones: Absolvimus priores Pisanum, ... Aretinum, Castellanum, Perusinum...» (131/16-17). «Facimus visitatores: ... item Iohannem Auricolam qui visitabit conventus Senensem, Aretinum, Castellanum, Eugubinum, ...» (134/1-4).

Todi 1301: «Facimus visitatores: ... item Dominicum de Colazone qui visitabit conventus Senensem, Aretinum, Castellanum, Eugubinum, ...» (141/26.31-32).

Perugia 1302: «Facimus visitatores: ... item Antonium de Fara qui visitabit conventus Senensem, Aretinum, Cortonensem, Castellanum, Eugubinum et Perusinum» (144/16-18). Disposizioni per le spese conventuali - incluse quelle di Città di Castello - destinate al definitore dei capitoli generali e al suo socio (145/21-29).

Spoleto 1303: «Facimus visitatores: ... item fr. Petrum Romanum qui visitabit conventus Senensem, Aretinum, Cortoniensem, Castellanum, Eugubinum et Perusinum» (147/21-28). «Sequens provincialem capitulum assignamus Castelli in festo Exaltationis Sancte Crucis» (148/6).

Città di Castello, capitolo provinciale celebrato in settembre 1304 (148/6-7): «Hec sunt acta capituli provincialis Castelli celebrati...» (148-152).

Rieti 1305: «Absolvimus priores... Aretinum, Castellanum, Perusinum...» (154/11-12). «Assignamus lectores:... in conventu Castellano fr. Paulum Spoletanum» (154/25-26). «Ponimus studium in arte nova:... Item in conventu Castellano ubi leget fr. Bartholomeus de Abagliatis, cui assignamus studentes fratres...» (156/22; 157/1-4). Tra le assegnazioni: «Ad conventum Castellanum ibit fr. Gaddus de Cortis» (159/4). «Curam conventus Castellani committimus fr. Nicolao de Castello» (160/13). «Facimus visitatores: ... item fr. Nicolaum de Sancta Prassede Tudertinum qui visitabit conventus Senensem, Aretinum, Castellanum, Cortonensem...» (160/17-20).

Siena 1306: «Facimus visitatores:... item fr. Thomam de Paterno Spoletanum qui visitabit conventus Senensem, Aretinum, Cortoniensem, Castellanum, Eugubinum, Perusinum» (162/18-21).

Foligno 1307: «Facimus visitatores:... item fr. Riccum Urbevetanum qui visitabit conventus Senensem, Aretinum, Cortoniensem, Castellanum, Eugubinum et Perusinum» (167/7-11).

Perugia 1308: «Facimus visitatores:... item fr. Dominicum de Collazone qui visitabit conventus Senensem, Aretinum, Cortonensem, Castellanum, Perusinum...» (170/30-33). «Fratribus de conventibus Castellano et Minerve qui in electione socii crutinia multa contentiose fecerunt, iuiungimus III dies in pane et aqua quos infra III septimanas a notitia presentium actorum facere teneantur. Illis autem fratribus de conventu Castellano qui, dum essent in tractatu eorum que mitttenda erant ad capitulum provinciale, in capitulo comederunt, eiusdem abstinentie superaddimus II dies» (171/4-9).

Firenze 1309: «Facimus visitatores:... item fr. Gentilem Fulginatem qui visitabit conventus Senensem, Aretinum, Cortonensem, Castellanum, Eugubinum et Perusinum» (174/37-30).

Orvieto 1310: «Ponimus studium in logicalibus: (...) Item in conventu Castellano ubi leget fr. Iacobus de Piperno, cui assignamus studentes fratres Dominicum Ferracini etc.» (178/27.32-33). «Facimus visitatores:... item fr.  Petrum Acuruli Eugubinum qui visitabit conventus Senensem, Aretinum, Cortonensem, Castellanum, Eugubinum et Perusinum» (179/14-18).

■ «Item in castello Castri ubi facimus priorem...», nel medesimo capitolo provincializio (177/28). Distingui "in Castello" e suo aggettivo "Castellanus"(= Città di Castello) dall'insidioso sinonimo "castellum Castri" e suo aggettivo "Castrensis", che sta per "Castel di Castro" ovvero Cagliari. Insidioso, perché il castello latino era castrum! E son proprio questi atti capitolari a farci individuare e distinguere i molteplici toponimi.

Viterbo 1311: «Assignamus lectores: ... in conventu Castellano fr. Guido de Foraboscis» (181/19). «Ponimus studium in artibus... in conventu Castellano ubi leget fr. Angelus Mellissi» (182/13-15). «Iste sunt penitentie: Iniungimus fratribus de conventu Castellano qui isto anno non concordaverunt in electione socii prioris, tam electoribus compromittentibus quam compromissariis, cuilibet eorum III dies in pane et aqua» (182-183/31).

Orvieto 1313: «Iste sunt absolutiones: Absolvimus priores... Aretinum, Castellanum, Fulginatem... » (188/4-5). «Assignamus baccellarios: in conventu Castellano fr. Belioht Florentinum» (188/27, 189/6). «Facimus visitatores:... item fr. Iacobum Magalocti qui visitabit conventus Senensem, Aretinum, Cortoniensem, Castellanum, Eugubinum...» (190/9-13).

Siena 1314: «Facimus visitatores:... item fr. Paulum de Spoleto qui visitabit conventus Senensem, Aretinum, Cortoniensem, Castellanum, Eugubinum et Perusinum» (192/26-30).

Arezzo 1315: «Iste sunt penitentie: Quia fratres de conventu Castellano, scilicet Gregorius de Burgo supprior, Bonfantinus Florentinus, Iacobus de Singna lector, Ugolinus de Viride, Iunta baccellarius, Petrus Florentinus, Binus Eugubinus, Bandinus Aretinus, Donatus de Pregio, Dominicus de Prato, Lucas de Sancta Cruce Lucanus, Iohannes domini Cantini de Prato et Iohannes de Burgo, proterve et contentiose se in electione socii habuerunt multiplicando scrutinia quam plurima et tandem de socio fiendo nullatenus concordarunt, ne talis culpa remaneat impunita et trahatur in posterum in exemplum, predictos fratres voce privamus in futuro anno quoad electionem socii et tractatum eorum que ad provinciale capitulum sunt mittenda, et cuilibet eorum VII dies in pane et aqua damus. Et quia dicti fratres, scilicet Gregorius supprior, Iacobus lector et Bonfantinus Florentinus gravius offenderunt, utputa cum scrutatores essent, tam protervam et scandalosam contentionem - ut nobis constat - dirimere potuerunt et sedare, dictum fr. Gregorium in penam absolvimus ab officio supprioratus et eum assignamus in loco de Terracina, fr. Bonfantinum conventui de Mevanea assignamus et fr. Iacobum de Singna conventui Tiburtino. Fratribus vero  Dominico de Prato et Luce de Sancta Cruce Lucano qui circa predictam electionoem multum inordinate se habuerunt, superaddimus VII alios dies in pane et aqua» (196/6-24). «Facimus visitatores:... item fr. Emanuelem Florentinum qui visitabit conventus Senensem, Aretinum, Cortoniensem, Castellanum, Eugubinum et Perusinum» (198/3-7).

■ 13 sono qui i frati del convento Città di Castello che vengono puniti. Ma non sono necessariamente il totale dei frati assegnati a tale convento. Oltre ai frati chierici professi che avevano diritto a partecipare agli atti dei capitoli conventuali, esistevano altri membri conventuali, quali i frati novizi non ancora professi e i frati conversi.

Perugia 1316: «Facimus visitatores: fr. Bartholomeum Arrigetti de Pistorio qui visitabit conventus Senensem, Aretinum, Cortoniensem, Castellanum, Eugubinum et Perusinum» (201/3-5).

Anagni 1317: «Sequens provinciale capitulum assignamus Castelli in festo Beati Mychaelis» (204/18-20); 29 settembre la festa liturgica di San Michele Arcangelo. Di fatto il capitolo provinciale del 1318 non fu tenuto in Città di Castello bensì in Firenze.

Firenze 1318: «Assignamus lectores: ... in conventu Castello fr. Franciscum domini Gratie» (206/21). «Assignamus baccellarios: ... in conventu Castellano fr. Guilielmum de Serzana» (207/4-5). «Ponimus studium in logica: ... Item in conventu Castellano ubi leget fr. Corradus Tudertinus, cui assignamus studentes fratres...» (209/24-27). «Ad conventum Castellanum ibunt fratres Gratia Aretinus et Iohannes de Castello conversi» (211/22-23). «Facimus visitatores: ... item fr. Iohannem de Sancto Apostolo Romanum qui visitabit conventus Senensem, Aretinum, Cortoniensem, Castellanum, Eugubinum et Perusinum» (213/13-15). «Curam conventus Castellani committimus fr. Symoni Acurrimboni» (213/120).

Todi 1319: «Quia fratres de conventu Castellano contra ordinationem plurium capitulorum suppriorem conventus in socium elegerunt, damus cuilibet eorum qui vocem habuerunt in dicta electione V dies in pane et aqua» (218/22-24).

Città di Castello 13 aprile 1320: decesso della beata Margherita da Città di Castello

https://www.santodelgiorno.it/beata-margherita-da-citta-di-castello/ :

«Margherita nacque cieca nel borgo di Metola, vicino a Città di Castello in Umbria, intorno al 1286; all'età di sei o sette anni i suoi genitori la portarono sulla tomba di un venerato padre francescano di Città di Castello sperando in un miracolo ma, una volta visto che la guarigione non avveniva, la abbandonarono. Alcune donne del luogo la trovarono e se ne presero cura fino a quando fu adottata da due sposi, Grigia e Venturino, e da loro educata con amore. Le monache di un convento locale le offrirono poi ospitalità e a Margherita, la quale sembra avesse già pensato di diventare suora, piacque l'idea di una vita religiosa. Il sodalizio tuttavia durò poco perché le suore, che conducevano una vita rilassata, rimasero infastidite dalla devozione di Margherita e dopo un periodo contrassegnato da crescente durezza e qualche molestia nei suoi confronti, le ordinarono di lasciare il convento.

Margherita tornò dai suoi genitori adottivi e, a quindici anni, entrò nel Terz'ordine di S. Domenico a Città di Castello. Da allora in poi la sua vita fu dedicata totalmente a Dio: si occupava della cura e dell'educazione dei bimbi del luogo, insegnando i salmi (che aveva imparato a memoria) e provando a istillare in loro la sua devozione al santo Bambino Gesù. Visitava anche malati e carcerati. Le furono attribuiti numerosi miracoli, tra cui la guarigione di una terziaria da un'infezione agli occhi, nonché esperienze di estasi e levitazione durante la preghiera. S'imponeva ristrettezze e severe privazioni, si autoflagellava e spesso passava la notte in preghiera. Dopo la sua morte, avvenuta a circa trentatré anni, si ebbero miracoli presso la sua tomba; il suo culto fu approvato nel 1609 e un nuovo reliquiario per le sue spoglie fu costruito sotto l'altare maggiore della chiesa domenicana nel 1678.

MARTIROLOGIO ROMANO. A Città di Castello in Umbria, beata Margherita, vergine delle Suore della Penitenza di San Domenico, che, sebbene cieca e storpia fin dalla nascita e abbandonata dai suoi genitori, confidò sempre in cuore suo nel nome di Gesù».

Legenda b. Margarite de Castello († 13 aprile 1320), redaz. sec. XIV med. (posteriore ad aprile 1348, di anonimo autore), ed. M.-H. Laurent, La plus ancienne légende de la b. Marguerite de Città di Castello, «Archivum Fratrum Praedicatorum» 10 (1940) pp. 107-131. M.C. Lungarotti, Le Legendae di Margherita da Città di Castello, Spoleto (Centro St. Alto Med.) 1994: ed. critica della due legende, BiblDom XXX.o.91.

1322-1327: dagli atti dei capitoli provinciali della provincia Romana

Orvieto 1322: «Sequens capitulum assignamus in conventu Castellano in festo Nativitatis Beate Virginis celebrandum» (MOPH XX, 225/1-2). Festa liturgica della Natività della Beata Vergine = 8 settembre.

Città di Castello settembre 1323: «Hec sunt acta capituli provincialis Castelli clelebrati anno Domini  MCCCXXIII» (225-230). Durante il capitolo fra Iacopo Dombellinghi commette grave aggressione e viene punito col carcere (228-229). Tra i predicatori generali anche il frate «Vivianus Castellanus» (230/5).

Roma 1324: «Facimus visitatores:... item fr. Berardum de Pelagis qui visitabit conventus Senensem, Aretinum, Cortoniensem, Castellanum, Eugubinum et Perusinum» (233/9-13).

Viterbo 1326: Viene rinnovata un'ordinazione già fatta nel capitolo di Città di Castello 1323 (239/18-24). «Facimus visitatores: ... item fr. Neapoleonem Spoletanum qui visitabit conventus Senensem, Aretinum, Cortoniensem, Castellanum, Eugubinum et Perusinum» (240/6-10).

Firenze 1327: «Facimus visitatores: ... item fr. Franciscum Ugolini de Fulgineo qui visitabit conventus Senensem, Aretinum, Cortoniensem, Castellanum, Eugubinum et Perusinum» (242/26-30). « ... item fr. Angelum de Castello, qui est Perusii, qui visitabit conventus Viterbiensem, ...» (242/32-243/2).

Avignone 22 febbraio 1329: licenza papale d'istituire comunità domenicane in San Gimignano, San Miniato e Montepulciano; tra i conventi domenicani ribelli alla chiesa romana anche quello di Città di Castello

Avignone 22.II.1329. Dietro petizione del maestro dell’ordine in carica (allora Barnaba da Vercelli), papa Giovanni XXII dà licenza al medesimo maestro di costituire nuove comunità domenicane in San Gimignano, San Miniato e Montepulciano, e provvederle di congruo sostentamento. Motivazione: i frati dei conventi domenicani in città o ville ribelli alla chiesa romana e fautrici di Ludovico il Bavaro condannato per eresia (Pisa, Lucca, Arezzo, Città di Castello, Viterbo, Todi, Tivoli e Sarzana) sono stati costretti a rifugiarsi presso gli altri conventi; quest’ultimi ora, a motivo delle modiche risorse, non sono più in grado di provvedere al loro sostentamento (Arch. Segreto Vaticano, Fondo Domenicani n° 404).

1330-1344: dagli atti dei capitoli provinciali della provincia Romana

Firenze 1330: «Iste sunt absolutiones: Absolvimus priores Aretinum, Castellanum, Cortoniensem,...» (MOPH XX, 253/9-10). «Assignamus lectores: ... in conventu Castellano fr. Andream dictum Scacchabellinum» (253/17-25). «Assignamus baccellarios: ... in conventu Castellano fr. Bernardus Bernardonis; ...» (254/9-15).

Orvieto 1331: «Assignamus lectores: ... in conventu Castellano fr. Perutium Perusinum» (259/12-13). «Assignamus bacellarios: ... in conventu Castellano fr. Angelum Aretinum» (259/34-260/1). «In conventu Tudertino ubi leget fr. Ugo de Castello» (262/4). «Assignamus predicatores: ..., in conventu Tudertino fr. Ugonem de Castello» (264/11-15). «Facimus visitatores: ... item fr. Iacobum Scalza Urbevetanum qui visitabit conventus Senensem, Aretinum, Cortoniensem, Castellanum, Eugubinum, Perusinum ...» (265/19-23).

Roma 1332: «Iste sunt absolutiones: Absolvimus priores Serazanensem, ... Cortoniensem, Castellanum, Fulginatem, ...» (270/28-29). «Assignamus lectores: ... in conventu Castellano fr. Romanum Lucanum» (271/10-19). «Assignamus bacellarios: ... in conventu Castellano fr. Bindum Lucanum» (272/1-8). «Assignamus predicatores... in conventu Castellano fr. Iacobum de Castro Plebis» (275/23-26). «Ad conventum Castellanum ibunt fratres Uguitio Castellanus et Symoncelllus de Sancto Georgio conversus» (276/23-24). «Facimus visitatores:... item Rogerium de Caposaccis qui visitabit conventus Senensem, Aretinum, Cortoniensem, Castellanum, Eugubinum, Perusinum...» (277/22-26).

Prato 1338: «Assignamus lectores: ... in conventu Castellano fr. Iacobus Ductii Aretinum» (295/5-6). «Assignamus baccellarios: ... in conventu Castellano fr. Ubertum Donati Florentinum» (295/30-31). «Ad conventum Castellanum ibit fr. Angelus magistri Nardi» (301/27). «Facimus visitatores: ... item fr. Iohannem Magalocti de Castello» (302/15-22).

Arezzo 1339: «Assignamus lectores: ... in conventu Castellano fr. Iohannem Villanucii» (308/10). «Assignamus baccellarios: ... in conventu Castellano fr. Thomasucium de Spoleto» (308/31-32). «Ponimus studium logice: ... In conventu Castellano ubi leget fr. Nicolaus  de Castello, cui assignamus studentes fratres (...).  In conventu Eugubino ubi leget fr. Amselmus  de Castello, cui assignamus studentes fratres... » (312/22-28). «Ad conventum Castellanum ibunt fratres Iohannes Leli et Bertholomeus conversus de Asixio» (314/31-32). «Facimus visitatores: ... item Angelum de Tuderto qui visitabit conventus Senensem, Sancti Geminiani, Aretinum, Castellanum, Cortoniensem, Peruxinum et Eugubinum» (315/4-10).

Pisa 1340: «Assignamus lectores: ... in conventu Castellano fr. Iohannem de Vico Pisanum » (321/28-29). «Assignamus bacellarios: ... in conventu Castellano fr. Franciscum Mascarelli» (322/15). «In conventu Castellano ubi leget fr. Franciscus de Castilione, cui assignamus studentes fratres...» (325/7-9). «Assignamus predicatores... in conventu Castellano fr. Paulum Rizardi. (...) Ad conventum Castellanum <assignatus> fr. Paulus de Sancta Cruce Floretinus» (326/2.24). «Facimus visitatores... item Raynerium Iordanis, qui visitabit conventus Senensem, Sancti Geminiani, Aretinum, Cortoniensem, Castellanum, Perusinum et Eugubinum» (327/9-13).

Perugia 1341: «Assignamus lectores: ... in conventu Castellano fr. Iohannem de Vico Pisanum » (321/28-29). «Assignamus lectores: ... in conventu Castellano fr. Dominicum Petri Nardi» (332/31-32). «Assignamus baccellarios: ... in conventu Castellano fr. Iohannem Lelli» (333/20). «In conventu Castellano ubi leget fr. Iohannes domine Castore, cui adsignamus studentes fratres...» (336/17-20). «Facimus visitatores... item Augustinum de Florentia, qui visitabit conventus Senensem, Sancti Geminiani, Aretinum, Castellanum, Cortoniensem, Perusinum et Eugubinum» (338/30-31). «Adsignamus predicatores... in conventu Castellano fr. Paulum Lucanum» (339/4-5).

Siena 1342: taluni conventi, tra i quali quello Castellano, avevano contestato il vicario generale della provincia fra Ranieri degli Scolari (342/4-5).

Orvieto 1344: «Assignamus lectores: ... in conventu Castellano fr. Gerardum Moriconis Pisanum» (353/28). «Assignamus baccellarios: ... in conventu Castellano fr. Henricum Grandonis» (354/17-18). «In conventu Castellano ubi leget fr. Petrus de Viaplana, cui assignamus studentes fratres... » (356/6-7). «Adsignamus predicatores... in conventu Castellano fr. Paulum Accursi» (359/11). «Facimus visitatores... item fr. Rycardum Battini de Florentia qui visitabit conventus Perusinum, Eugubinum, Castellanum, Aretinum, Cortonensem...» (360/13-14).

Siena, San Domenico in Camporegio 1348: decesso di fra Giovanni da Città di Castello

Tra i frati deceduti per la peste nel convento San Domenico in Camporegio di Siena anche «frater Iohannes de Castello»: M.-H. Laurent, I necrologi di San Domenico in Camporegio, Milano (Fontes vitae S. Catharinae Senensis XX) 1937, p. 6 n° 44.

Gli atti dei capitoli provinciali registrano (vedi indice, MOPH XX, 381a): a) «fr. Iohannes de Castello» converso, nel 1318 assegnato al convento di Città di Castello (ibid., 211/22-23). b) «fr. Iohannes Magalocti Castellanus»: nel 1313 assegnato allo studio biblico nel convento di Perugia (189/15-16); nel 1338 nominato visitatore dei conventi dell'area toscana (302/22-24).

Orvieto 11 settembre 1355: capitolo dei priori conventuali della provincia Romana per riscuotere beni dalle proprietà del fu fra Orlando da Città di Castello

Convento San Domenico di Orvieto, 11.IX.1355: capitolo dei priori conventuali della provinvia Romana convocato dal padre provinciale fr. Pietro degli Strozzi da Firenze in occasione del capitolo provinciale d'Orvieto 1355 (cf. P.-Th. Masetti, Monumenta et antiquitates veteris disciplinae Ordinis Praedicatorum, Romae 1864, I, 326) per trattare specifica materia patrimoniale: diritti dei rispettivi conventi sui beni di fr. Orlando da Città di Castello, deceduto. Totale 28, di cui 27 priori, assente quello pistoiese; 28 sono i conventi della provincia Romana tra 1345 (Priverno) e 1406-09 (Fiesole); assente Cagliari, passato tra 1333 e 1338 alla provincia d'Aragona.

M. Rossi Caponeri - L. Riccetti, Chiese e conventi degli ordini mendicanti in Umbria nei sec. XIII-XIV. Archivi di Orvieto, Perugia 1987, p. 128 § 4.19.28 (omette per omeoteleuto ordinis civitatis Castelli, fr. Petrus prior loci dicti, nn. 13-14; non legge pipernensis, n° 27). Testo controllato su riproduzione fotografica di Tav. VI. Carta sciolta inserita nel registro notarile; le molteplici correzioni o giunte di natura compositiva la fanno ritenere bozza notarile in fase di messa a punto legale. Non fa parola del quorum legale. Inserisco numerazione seriale dei frati.

«Priores ordinis Predicatorum Romane provintie convocati a capitolo ad sonum campanelle dicti conventus more solito de mandato religiosi et sapientis viri fr. Petri de Stroççis de Florentia dicti ordinis Predicatorum provincialis... In quo quidem capitulo interfuerunt priores infrascripti videlicet: 1) in primis dictus fr. Petrus provincialis, 2) fr. Çenobius [= Zanobi Cinghietti da Firenze, † 1365] prior loci dicti ordinis civitatis Florentie, 3) fr. Iohannes prior loci dicti ordinis civitatis Senarum, 4) fr. Nicholaus [= Cr Ps n° 233prior loci dicti ordinis civitatis pisane, 5) fr. Hericus [? = Nerius?] prior loci dicti ordinis civitatis urbevetane, 6) fr. Ubaldus prior loci dicti ordinis civitatis Perusii, 7) fr. Michalenus(?) prior loci dicti ordinis civitatis lucane, 8) fr. Benedictus prior loci dicti ordinis serreçanensis, 9) fr. Leonardus prior pratensis, 10) fr. Francischus prior Sancti Miniati, 11) fr. Antonius prior loci Sancti Geminiani, 12) fr. Luces prior loci dicti ordinis civitatis Aretii13) fr. Iohannes prior loci dicti ordinis civitatis Castelli14) fr. Petrus prior loci dicti ordinis civitatis Chortone, 15) fr. Iohenalis prior loci dicti ordinis Mevanie, 16) fr. Ugolinus prior loci dicti ordinis civitatis Agubii, 17) fr. Egidius prior loci dicti ordinis civitatis Fulginei, 18) fr. Iordanus prior loci dicti ordinis civitatis spoletane, 19) fr. Iohannes prior loci dicti ordinis civitatis reatine, 20) fr. Genti<lis> prior loci dicti ordinis civitatis Narnie, 21) fr. Francischus prior loci dicti ordinis civitatis Tuderti, 22) fr. Angelus prior loci dicti ordinis civitatis Viterbii, 23) fr. Bartholomeus prior Sancte Marie super Minervam, 24) fr. Florius prior Sancte Savine, 25) fr. Robbertus prior loci dicti ordinis civitatis tiburtine, 26) fr. Mannus prior civitatis Ananie, 27) fr. Iacobus prior pipernensis et 28) fr. Petrus prior terrecinensis,… unanimiter et concorditer, nullo ipsorum discrepante, fecerunt… procuratores… religiosos viros fratrem Berardinum Francisci et fr. Tomam Mactei de Urbeveteri ordinis supradicti… et fr. Lucam Chellis de civitate Senarum present(es)… ad petendum exigendum et recepiendum pro dicto ordine et conventibus predictorum priorum… omnem quantitatem pecunie et rerum relict(am) et debit(am) quacumque de causa… massime omnes res et pecuniam(?) relict(as) conventui urbevetano, et cuilibet alio dicti ordinis, olim per fr. Orlandum de Civitate Castelli olim dicti ordinis, et spetialiter quodam depositum factum per dictum fr. Orlandum Nardutio de Montepolitiano, et de receptis finem et refut(ationem) faciendum cum omnibus clausulis consuetis…».

fra Orlando (Orlanduccio) da Città di Castello OP: nel 1305 assegnato studente di logica antica (Isagoge di Porfirio, Divisioni e Topici di Boezio, Categorie e Interpretazione di Aristotele, Summule logicales di Pietro Ispano) nel convento Santa Sabina di Roma (MOPH XX, 158/10: Orlandum de Castello; unico ricorso negli atti dei capitoli provinciali). Tra i frati capitolari del convento di Cortona, 7.VIII.1312 e 7.I.1324 (fr. Orlanducio de Civitate Castelli): «Archivum Fratrum Praedicatorum» 35 (1965) p. 113. Suo decesso in Orvieto, poco prima del 11.IX.1355, secondo il documento surriportato.

tiferno2.htm

precedente successiva